NIS2a TISAX w branży motoryzacyjnej – kluczowe różnice, wspólne wymagania i plandziałania dla dostawców
Branża motoryzacyjna stoi obecnie przed nowymi wyzwaniami w obszarze cyberbezpieczeństwa. Z jednej strony funkcjonuje branżowy standard TISAX zapewniający bezpieczeństwo informacji w łańcuchu dostaw automotive, z drugiej Unia Europejska wprowadziła dyrektywę NIS2, która obejmie również sektor motoryzacyjny. W tym artykule omawiamy TISAX vs NIS2 - przedstawiamy kluczowe podobieństwa i różnice między tymi podejściami, ich praktyczny wpływ na cyberbezpieczeństwo automotive oraz wyjaśniamy, co oznaczają nowe przepisy NIS2 dla dostawców i producentów w Polsce. Na koniec prezentujemy checklistę kroków, która pomoże firmom posiadającym certyfikat TISAX przygotować się do spełnienia wymagań NIS2.
TISAX - standard cyberbezpieczeństwa w branży motoryzacyjnej
TISAX (Trusted Information Security Assessment Exchange) to międzynarodowy standard bezpieczeństwa informacji opracowany dla sektora automotive. Definiuje on warunki utrzymania odpowiedniej poufności przy wymianie danych z partnerami i dostawcami. Standard został stworzony przez niemieckie stowarzyszenie przemysłu motoryzacyjnego VDA i oparty jest na wymaganiach norm ISO/IEC 27001 oraz 27002 (system zarządzania bezpieczeństwem informacji). W praktyce TISAX pełni rolę branżowego programu certyfikacji - organizacja, która wdroży wymagania katalogu VDA ISA (Information Security Assessment) i pomyślnie przejdzie niezależny audyt, otrzymuje etykietę TISAX potwierdzającą wysoki poziom jej zabezpieczeń. Dzięki temu firma może udostępniać wyniki oceny swoim kontrahentom, budując zaufanie i zwykle unikając powtarzających się audytów ze strony kolejnych klientów. Zgodność z TISAX jest dziś wręcz wymagana przez największe koncerny motoryzacyjne, co czyni ten standard de facto przepustką do udziału w łańcuchu dostaw automotive.
TISAX zdobył szeroką akceptację na świecie – do tej pory przeprowadzono już ponad 17 500 ocen TISAX w 90 krajach, co czyni go jednym z najpowszechniej stosowanych frameworków oceny bezpieczeństwa informacji w przemyśle. Choć wywodzi się z branży motoryzacyjnej, standard ten znajduje zastosowanie także w pokrewnych sektorach współpracujących z automotive (m.in. w branży inżynieryjnej, IT, logistyce czy finansach). Tak szeroka adopcja pokazuje rosnącą wagę ochrony informacji w przemyśle – od producentów samochodów po dostawców komponentów i usług.
Dyrektywa NIS2 - nowe regulacje dla branży motoryzacyjnej
Dyrektywa NIS2 (Network and Information Systems Directive 2) to najnowsze unijne prawo dotyczące cyberbezpieczeństwa, przyjęte w celu podniesienia ogólnego poziomu ochrony sieci i systemów w krajach UE. NIS2 zastępuje wcześniejszą dyrektywę NIS z 2016 roku, rozszerzając jej zakres i zaostrzając wymagania. Państwa członkowskie miały czas do 17 października 2024 roku na wdrożenie NIS2 do prawa krajowego - po tej dacie poprzednie przepisy NIS1 zostały uchylone. W praktyce NIS2 ma zapewnić, że kluczowe dla społeczeństwa i gospodarki sektory będą dysponować odpowiednimi zabezpieczeniami i procedurami reagowania na incydenty. Oznacza to nałożenie na szersze grono przedsiębiorstw obowiązków z zakresu zarządzania ryzykiem, raportowania incydentów oraz współpracy z organami nadzoru.
Jedną z kluczowych zmian jest znaczne rozszerzenie katalogu podmiotów objętych regulacją. Dyrektywa obejmuje aż 18 sektorów (wcześniej 7), w tym sektor motoryzacyjny jako jeden z nowych obszarów objętych wymogami. W praktyce NIS2 uznaje przemysł motoryzacyjny (produkcję pojazdów oraz komponentów) za sektor istotny dla gospodarki, zaliczając firmy z tej branży do tzw. podmiotów ważnych. Tym samym wiele przedsiębiorstw produkcyjnych i dostawczych z branży automotive znajdzie się pod nadzorem nowych przepisów. Dyrektywa NIS2 co do zasady obejmuje średnie i duże przedsiębiorstwa w wymienionych sektorach – kryterium to spełniają firmy zatrudniające powyżej 50 pracowników i osiągające ponad 10 mln euro rocznego obrotu. Mikro i małe firmy są z definicji wyłączone spod regulacji, chyba że świadczą usługi o krytycznym znaczeniu (co w branży motoryzacyjnej może dotyczyć np. jedynych dostawców kluczowych komponentów). Oznacza to, że większość dużych producentów i głównych dostawców automotive w Polsce będzie musiała przestrzegać NIS2.
Dyrektywa NIS2 nakłada na objęte firmy szereg wymagań w zakresie cyberbezpieczeństwa. Należą do nich m.in.: wdrożenie systematycznego zarządzania ryzykiem i odpowiednich polityk bezpieczeństwa, zastosowanie środków technicznych i organizacyjnych adekwatnych do zidentyfikowanych zagrożeń, zapewnienie bezpieczeństwa łańcucha dostaw (w tym weryfikacja podwykonawców pod kątem cyberbezpieczeństwa) oraz zgłaszanie incydentów bezpieczeństwa do właściwych organów krajowych (np. CSIRT) w wymaganych terminach. Bardzo istotnym elementem jest zwiększona odpowiedzialność kierownictwa - NIS2 wprost wymaga zaangażowania zarządów firm w nadzór nad cyberbezpieczeństwem i przewiduje możliwość pociągnięcia ich do odpowiedzialności za zaniedbania. Niespełnienie obowiązków dyrektywy wiąże się z ryzykiem dotkliwych kar finansowych, sięgających nawet 10 mln euro lub 2% rocznego obrotu przedsiębiorstwa. Krótko mówiąc, NIS2 w motoryzacji wprowadza nowy, obowiązkowy standard cyberbezpieczeństwa - znacznie silniej egzekwowany niż dobrowolne inicjatywy branżowe.
TISAX vs NIS2 - podobieństwa i różnice
Choć TISAX i NIS2 funkcjonują na różnych płaszczyznach (pierwszy to dobrowolny standard branżowy, drugi to prawo powszechnie obowiązujące), mają wiele punktów wspólnych. Jednocześnie występują między nimi istotne różnice. Poniżej zestawiamy najważniejsze podobieństwa i różnice:
Podobieństwa:
- Wysokie wymagania bezpieczeństwa informacji: Oba podejścia kładą nacisk na utrzymanie rygorystycznych zabezpieczeń i procesów ochrony danych. Zarówno TISAX, jak i NIS2 wymagają wdrożenia zaawansowanych środków bezpieczeństwa oraz efektywnego systemu zarządzania ryzykiem w cyberbezpieczeństwie. Firmy posiadające TISAX zwykle mają już solidne procesy oceny i redukcji ryzyka, co pomaga w spełnieniu analogicznych wymogów dyrektywy NIS2.
- Reagowanie na incydenty: Zarówno TISAX, jak i NIS2 zakładają, że organizacja potrafi wykrywać incydenty bezpieczeństwa i odpowiednio na nie reagować. TISAX wymaga ustanowienia procedur zarządzania incydentami (np. zgodnych z ISO 27001), a NIS2 obliguje dodatkowo do formalnego zgłaszania poważnych incydentów właściwym organom państwowym. Firmy z certyfikatem TISAX na ogół posiadają już procedury monitorowania i raportowania incydentów, co ułatwia dostosowanie się do obowiązków raportowych NIS2.
- Bezpieczeństwo łańcucha dostaw: Oba podejścia podkreślają rolę dostawców i partnerów w utrzymaniu bezpieczeństwa informacji. W motoryzacji TISAX stanowi narzędzie zapewnienia poziomu zabezpieczeń w całym łańcuchu dostaw – producenci wymagają od swoich dostawców certyfikacji TISAX, aby potwierdzić spełnienie standardów. Analogicznie, dyrektywa NIS2 wprost wymaga zarządzania cyberbezpieczeństwem dostawców przez podmioty nią objęte. Innymi słowy, obie inicjatywy wymuszają zwrócenie uwagi na bezpieczeństwo informacji nie tylko we własnych systemach, ale i u kluczowych partnerów biznesowych.
Różnice:
- Charakter i obowiązkowość: TISAX jest inicjatywą branżową o charakterze dobrowolnym – firmy wdrażają go głównie na życzenie klientów (OEM-ów) lub dla podniesienia własnej wiarygodności. Z kolei NIS2 to akt prawny UE, który nakłada obowiązek prawny spełnienia wymagań na wszystkie kwalifikujące się firmy. Niespełnienie wymogów TISAX grozi utratą kontraktów, ale niespełnienie wymogów NIS2 może skutkować sankcjami administracyjnymi i prawnymi (jak wspomniane kary finansowe).
- Zakres sektorowy i podmiotowy: Standard TISAX został zaprojektowany dla sektora motoryzacyjnego (choć bywa stosowany także w innych branżach współpracujących z automotive), podczas gdy dyrektywa NIS2 obejmuje wiele sektorów krytycznych i ważnych – od energetyki i finansów po transport i motoryzację. Ponadto NIS2 dotyczy z definicji średnich i dużych przedsiębiorstw w tych sektorach, podczas gdy TISAX może wdrożyć dobrowolnie także mniejsza firma (jeśli tego wymaga np. kontrakt z klientem).
- Wymogi formalne i nadzór: NIS2 wprowadza szereg formalnych obowiązków prawnych, których nie ma wprost w programie TISAX. Przykładowo, firmy objęte NIS2 muszą wyznaczyć oficjalne kanały do kontaktu z organami państwowymi i raportować incydenty w ściśle określonym czasie, czego TISAX jako standard prywatny nie wymusza. Co więcej, przestrzeganie NIS2 może podlegać kontrolom ze strony organów nadzoru (w Polsce będzie to zapewne wynik nowelizacji ustawy o KSC), podczas gdy zgodność z TISAX sprawdzają akredytowani audytorzy na zlecenie samej firmy i jej partnerów biznesowych. Innymi słowy, w przypadku NIS2 to regulator państwowy egzekwuje wymagania, a w przypadku TISAX - rynek (klienci z branży).
- Certyfikacja vs. ciągła zgodność: Rezultatem pozytywnej oceny TISAX jest uzyskanie certyfikatu/etykiety ważnej zazwyczaj na 3 lata, co stanowi dowód spełnienia wymogów w momencie audytu. NIS2 nie przewiduje żadnej oficjalnej certyfikacji - zakłada natomiast ciągłe utrzymanie zgodności z przepisami. Firma musi być w stanie wykazać (np. podczas ewentualnej kontroli lub w następstwie incydentu), że przestrzega wymaganych środków bezpieczeństwa i procedur. W praktyce posiadanie certyfikatu TISAX czy ISO/IEC 27001 będzie silnym atutem przy takiej weryfikacji, lecz może być konieczne dodatkowe udokumentowanie pewnych działań wymaganych przez prawo.
- Szczegółowość standardu: TISAX jest dość szczegółowym katalogiem kontrolnym - poza minimalnymi wymaganiami prawnymi branża narzuciła sobie m.in. ocenę dojrzałości procesów bezpieczeństwa, system zarządzania podatnościami czy mechanizmy ciągłego doskonalenia. Dyrektywa NIS2 z kolei definiuje ogólne ramy i pozostawia firmom pewną swobodę w doborze środków (byle skutecznych). Można więc powiedzieć, że TISAX w niektórych obszarach wykracza poza absolutne minimum ustawowe, podczas gdy NIS2 ustanawia bazową poprzeczkę, którą każda większa firma musi spełnić. Z drugiej strony, NIS2 wprowadza elementy nieuwzględniane w TISAX, jak wspomniane formalne raportowanie do organów czy odpowiedzialność kadry kierowniczej.
Dowiedz się wiecej o bezpieczeństwie w Twojej organizacji
Zarezerwuj bezpłatną konsultację – nasz zespół skontaktuje się z Tobą, aby ustalić dogodny termin spotkania.
NIS2 w polskim przemyśle motoryzacyjnym - implikacje dla dostawców i producentów
Wejście w życie NIS2 oznacza, że kwestia cyberbezpieczeństwa staje się dla firm motoryzacyjnych nie tylko wymogiem stawianym przez partnerów handlowych, ale też obowiązkiem prawnym. Polskie przedsiębiorstwa z sektora automotive - zwłaszcza duże zakłady produkcyjne oraz ważniejsi dostawcy komponentów – muszą liczyć się z koniecznością dostosowania do nowych regulacji. Dla wielu z nich nie będzie to rewolucja, lecz ewolucja dotychczasowych działań, ponieważ firmy posiadające certyfikaty TISAX lub ISO 27001 już teraz spełniają znaczną część wymagań NIS2. Jak wykazała analiza stowarzyszenia ENX (operatora programu TISAX), organizacje z oceną TISAX mają zazwyczaj wdrożone odpowiednie środki bezpieczeństwa, potwierdzone niezależnym audytem, co stanowi solidną bazę pod zgodność z dyrektywą. Niemniej jednak, posiadanie TISAX nie zwalnia z obowiązków NIS2 - firmy muszą dokonać przeglądu dodatkowych wymagań prawnych i upewnić się, że wszystkie luki zostały uzupełnione.
Przede wszystkim należy ustalić, czy dana organizacja faktycznie podlega NIS2 (spełnia kryteria wielkości i działa w objętym sektorze). Jeśli tak, warto jak najszybciej przeprowadzić analizę luk między dotychczasowym systemem bezpieczeństwa (np. opartym o TISAX) a wymaganiami dyrektywy. Mogą ujawnić się obszary do poprawy – np. formalne procedury zgłaszania incydentów do krajowego CSIRT/Gov-CERT, konieczność poszerzenia zakresu oceny ryzyka o wszystkich krytycznych dostawców (także spoza branży automotive), czy też wymóg prowadzenia dodatkowej dokumentacji na potrzeby ewentualnych kontroli. Warto zwrócić uwagę, że obowiązki sprawozdawcze (jak notyfikacja incydentów w ciągu 24 godzin od wykrycia, a raport końcowy w ciągu 72 godzin) nie były elementem standardu TISAX i muszą zostać wdrożone oddzielnie. Podobnie, firmy powinny przygotować się na nadzór ze strony państwa np. wyznaczyć osobę do kontaktu z organami i opracować procedury współpracy na wypadek incydentu.
Kolejną implikacją jest konieczność wzmocnienia kultury bezpieczeństwa od góry organizacji. Skoro dyrektywa przewiduje odpowiedzialność członków zarządu, to zaangażowanie najwyższego kierownictwa w kwestie cyberbezpieczeństwa staje się krytyczne. Firmy motoryzacyjne w Polsce, dla których TISAX dotąd bywał głównie projektem działu IT lub jakości, powinny teraz zapewnić aktywny nadzór ze strony zarządu nad zgodnością z NIS2. Może to wymagać ustanowienia nowych wewnętrznych ról (np. oficera ds. zgodności z NIS2) czy też rozszerzenia mandatu istniejących komitetów bezpieczeństwa o monitorowanie wymogów regulacyjnych.
Na plus warto odnotować, że działania podejmowane w ramach NIS2 przełożą się na jeszcze wyższy poziom bezpieczeństwa całego ekosystemu dostaw automotive. Wymóg formalnego zarządzania bezpieczeństwem łańcucha dostaw oznacza, że duże firmy będą musiały baczniej przyglądać się zabezpieczeniom u swoich kontrahentów (co zresztą często już robią poprzez wymaganie TISAX). To z kolei może skłonić kolejnych poddostawców (np. mniejsze firmy, których NIS2 bezpośrednio nie obejmuje) do podniesienia standardów, jeśli zechcą utrzymać współpracę z większymi partnerami. W efekcie cyberbezpieczeństwo w branży motoryzacyjnej zostanie wzmocnione na wszystkich szczeblach od największych producentów po małych kooperantów.
Lista kontrolna: przygotowanie do NIS2 dla firm z certyfikatem TISAX
Dla organizacji posiadających już certyfikat TISAX poniżej prezentujemy listę kroków, które ułatwią dostosowanie się do wymagań dyrektywy NIS2:
- Zweryfikuj, czy NIS2 dotyczy Twojej firmy - Sprawdź, czy Twoja organizacja należy do sektorów objętych dyrektywą (motoryzacja znajduje się w katalogu NIS2) i czy spełnia kryterium wielkości (średnie i duże przedsiębiorstwo: >50 pracowników oraz >10 mln € rocznego obrotu). Jeśli tak, będziesz prawnie zobowiązany do wdrożenia wymagań NIS2 zapoznaj się z projektem krajowych przepisów wdrażających dyrektywę, aby znać dokładny zakres obowiązków.
- Wykonaj analizę luk (gap analysis) - Porównaj obecne zabezpieczenia i procedury zaimplementowane na potrzeby TISAX z wymaganiami NIS2. Określ, które elementy dyrektywy są już spełnione dzięki TISAX, a które obszary wymagają dodatkowej pracy. Zwróć uwagę na kwestie nieuwzględnione dotąd formalnie w TISAX, jak np. obowiązkowe zgłaszanie incydentów do organów państwowych czy poszerzone wymagania dotyczące nadzoru nad bezpieczeństwem u dostawców spoza branży automotive.
- Uzupełnij brakujące polityki i procedury - Na podstawie wyników analizy luk wdróż brakujące środki w zakresie cyberbezpieczeństwa i zgodności. Może to obejmować m.in. opracowanie procedury zgłaszania incydentów do CSIRT/Gov-CERT (zgodnie z wymogami krajowymi wynikającymi z NIS2) oraz aktualizację planów reagowania na incydenty, tak aby spełniały wymagane czasy notyfikacji. Upewnij się również, że polityka bezpieczeństwa informacji obejmuje zarządzanie ryzykiem w łańcuchu dostaw - dyrektywa wymaga formalnego uwzględniania bezpieczeństwa dostawców, co można realizować np. poprzez rozszerzenie zakresu audytów wewnętrznych o kluczowych poddostawców. Pamiętaj, że pewne obowiązki np. raportowanie incydentu do organów w określonym czasie nie były częścią standardu TISAX i muszą zostać dodane osobno
- Zaangażuj najwyższe kierownictwo - Zapewnij wsparcie zarządu dla działań dostosowawczych. NIS2 kładzie silny nacisk na odpowiedzialność menedżerów za bezpieczeństwo, dlatego kluczowe decyzje i polityki powinny być zatwierdzone na najwyższym szczeblu. Warto formalnie wyznaczyć osobę lub zespół odpowiedzialny za zgodność z NIS2 w firmie - może to być rozszerzenie roli dotychczasowego CISO. Zadaniem kierownictwa jest także zapewnienie adekwatnych zasobów - budżetu, personelu, narzędzi na wdrożenie nowych wymagań.
- Przeszkol pracowników i przećwicz procedury - Zorganizuj szkolenia uświadamiające dla kadry na temat nowych obowiązków wynikających z NIS2. Dotyczy to szczególnie personelu odpowiedzialnego za bezpieczeństwo IT, ale także managerów operacyjnych, którzy muszą znać procedury raportowania incydentów czy zasady współpracy z regulatorami. Przeprowadź ćwiczenia np. symulacje incydentów cyberbezpieczeństwa w celu przetestowania czy zespół potrafi skutecznie zareagować i wykonać wszystkie wymagane czynności w narzuconych ramach czasowych. Wnioski z takich testów wykorzystaj do usprawnienia procedur.
- Monitoruj przepisy i utrzymuj ciągłą zgodność - Śledź na bieżąco proces implementacji NIS2 do polskiego prawa np. nowelizację ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa oraz komunikaty organów regulacyjnych. Lokalne przepisy mogą doprecyzować niektóre wymagania dyrektywy - upewnij się, że jesteś z nimi na bieżąco. Po wdrożeniu zmian nie traktuj NIS2 jako jednorazowego projektu. Podobnie jak w TISAX, konieczna będzie ciągła poprawa i okresowe przeglądy skuteczności wdrożonych zabezpieczeń. Zaplanuj regularne audyty wewnętrzne pod kątem NIS2 można je połączyć z audytami TISAX / ISO/IEC 27001 oraz aktualizuj plany działania w zależności od zmieniających się zagrożeń i wymagań.
Podsumowanie
Dyrektywa NIS2 wyznacza nowy rozdział w podejściu do cyberbezpieczeństwa w motoryzacji, przenosząc je na poziom regulacyjny. Dla firm posiadających TISAX jest to wyzwanie, ale i szansa - dotychczasowe inwestycje w bezpieczeństwo informacji znacząco ułatwią osiągnięcie zgodności z nowymi przepisami. Konieczne jest jednak uzupełnienie pewnych formalnych elementów, takich jak raportowanie incydentów czy dodatkowe wymagania organizacyjne oraz zapewnienie pełnej zgodności z krajowymi regulacjami.
Zintegrowane podejście, łączące utrzymanie certyfikacji TISAX z wdrożeniem wymogów NIS2, pozwoli firmom nie tylko spełnić nowe obowiązki prawne, ale także realnie wzmocnić swoją odporność na zagrożenia. Efektem finalnym będzie bardziej cyberodporna branża motoryzacyjna - bezpieczniejsza dla producentów, dostawców i całego ekosystemu współpracujących przedsiębiorstw.
Możemy w tym pomóc - wykonamy dla Twojej firmy mapowanie aktualnego stanu do wymagań NIS2 wraz z analizą luk i mapą drogową działań naprawczych, równolegle dokonując przeglądu zgodności z TISAX. Dzięki temu jednocześnie spełnisz wymaganie NIS2 dotyczące niezależnego przeglądu bezpieczeństwa i przygotujesz organizację do pełnej zgodności.
Bądźmy w kontakcie
Chcesz porozmawiać o cyberbezpieczeństwie w Twojej organizacji i wspólnych możliwościach? Wypełnij formularz poniżej lub skontaktuj się z nami bezpośrednio.
Co jeszcze warto wiedzieć na temat cyberbezpieczeństwa?
